05 aug Het weten van het schap
🧠 Een kritische blik op psychologisch onderzoek en het vergeten individu
“Iedere mens is een wetenschap op zich.”
Een gedachte die we dagelijks tegenkomen in onze praktijk, maar zelden in de wetenschap.
Hoe kan het dat we in de psychologie zo vaak spreken in gemiddelden, terwijl geen enkel mens gemiddeld ís? Waarom blijven we vasthouden aan modellen die de mens reduceren tot meetbare categorieën, terwijl het echte leven zich daar zelden aan houdt?
In deze blog nemen we je mee in de visie van psycholoog en professor Mattias Desmet uit zijn boek De Psychologie van Totalitarisme (2022), aangevuld met onze eigen ervaringen en vragen als opleiders en therapeuten. Een kritische reflectie op het fundament van de psychologie – en een pleidooi voor een menselijker benadering.
🔬 De crisis binnen psychologisch onderzoek
In het eerste hoofdstuk van zijn boek zet Desmet direct de toon: psychologisch onderzoek zit in een diepe crisis. Hij verwijst o.a. naar het inmiddels beruchte replicatieonderzoek onder leiding van Brian Nosek (2015, gepubliceerd in Science), waarin 100 psychologische studies opnieuw werden uitgevoerd. Wat bleek?
🔻 Slechts 36% van de studies bleek reproduceerbaar.
🔻 Sommige gaven zelfs volledig tegengestelde uitkomsten.
Dat betekent dat ruim tweederde van wat we denken te weten over menselijk gedrag niet herhaalbaar – en dus wetenschappelijk twijfelachtig – is. Desmet noemt dat geen toeval, maar een symptoom van een ideologische fixatie op meetbaarheid.
🧪 De mythe van objectiviteit en controle
Psychologie, zo betoogt Desmet, is gaan geloven in de illusie van volledige objectiviteit en beheersbaarheid. We willen alles verklaren met variabelen, grafieken en gemiddelden. Maar de mens laat zich niet vangen in lineaire modellen.
“We behandelen depressie alsof het koorts is. Maar het is geen temperatuur die je even opneemt. Het is een verhaal. Een ervaring.”
Zelf heb ik dit vaak ervaren in gesprekken met collega’s, cliënten én studenten. Veel vragenlijsten voelen als invuloefeningen zonder ziel. Alsof een mens gereduceerd wordt tot data, in plaats van gezien als voelend wezen.
💡 Het weten van het schap
Bij BivT kiezen wij een andere insteek. Wij spreken niet over ‘wetenschap’ als een machinaal systeem, maar over het weten van het schap:
✅ Het weten: innerlijk inzicht, ervaringskennis, intuïtie.
✅ Het schap: verantwoordelijkheid, dragend vermogen, verbinding.
We willen af van het idee dat alleen meetbare kennis telt. Het leven laat zich niet vangen in statistiek. We moeten leren luisteren, voelen, resoneren.
🎙 “Resonantie is wat ons mens maakt,” zegt Desmet. “Niet controle, maar verbinding.”
🌍 De mens is geen gemiddelde
Wat als we in plaats van verklaren, gaan verstaan? Wat als we weer durven zeggen: ik weet het niet precies, maar ik ben bereid te luisteren?
Onze cliënten, studenten en collega’s zijn geen categorieën of casussen. Ze zijn verhalen. Ademend, complex, gelaagd, mysterieus.
En dus roepen we op:
🔹 Stop met het blind volgen van standaardprotocollen.
🔹 Herken de beperkingen van cijfers in menselijke context.
🔹 Geef ruimte aan betekenis, lichaamstaal, spiritualiteit en gevoel.
📣 Een nieuwe psychologie
Met dit blog willen we, net als Desmet, een pleidooi houden voor een nieuwe vorm van psychologie:
🔄 Van classificatie ➡️ naar verbinding
🔄 Van meten ➡️ naar ontmoeten
🔄 Van verklaren ➡️ naar resonantie
“De mens is geen data, geen diagnose, geen formule. De mens is een verhaal.”
Laat ons teruggaan naar de kern. Naar het echte weten. Naar het schap dat draagt. Naar de ontmoeting die heling brengt.
📚 Bronnen
-
Desmet, M. (2022). De psychologie van totalitarisme. Pelckmans Uitgevers.
-
Nosek, B. A., et al. (2015). Estimating the reproducibility of psychological science. Science, 349(6251), aac4716.
-
Gigerenzer, G. (2004). Mindless statistics. The Journal of Socio-Economics, 33(5), 587-606.
✨ Inspiratie nodig voor jouw eigen praktijk?
Bij BivT geloven we dat elke zorgverlener zijn of haar eigen innerlijke weten kan versterken – en daarmee ook cliënten beter kan begeleiden. Onze trainingen, opleidingen en bijscholingen zijn er niet om protocollen te stampen, maar om je eigen wijsheid te verdiepen.
📍 Bekijk onze opleidingen en thuisstudies: www.bivt.nl/bijscholingen
📩 Vragen of samenwerken? Mail ons via secretariaat@bivt.nl
