03 apr Waarom werken via een beeldscherm vermoeiend kan zijn
De verborgen effecten van online communicatie op ons zenuwstelsel
BivT Trainer Ronald de Caluwé schreef het volgende artikel.
Inleiding
Misschien is de titel niet heel bemoedigend als je veel tijd achter Zoom of andere platforms doorbrengt. Maar bewustzijn van de effecten die beeldschermcommunicatie heeft op ons lichaam en zenuwstelsel helpt om hier beter mee om te gaan. Bij BivT proberen we zo goed mogelijk rekening te houden met de psychologische en biologische aspecten hiervan.
In dit artikel ga ik dieper in op de subtiele verschillen tussen fysieke ontmoetingen en online communicatie, ongeacht of je Zoom, Teams, Skype of een andere video-interface gebruikt.
Onze sociale natuur
Vanuit biologisch oogpunt zijn mensen sociale wezens. Onze hersenen en zenuwstelsels zijn gebouwd voor interactie met anderen. Ondanks onze individualistische samenleving blijft het belangrijk om elkaar regelmatig te ontmoeten, want we hebben sociale interacties nodig om gezond te functioneren.
Wat gebeurt er tijdens een fysieke ontmoeting? Tijdens persoonlijke ontmoetingen treden er allerlei subtiele neurobiologische processen op. Ons zenuwstelsel voert voortdurend een onbewuste veiligheidsscan uit, bekend als neuroceptie. Hierbij observeren we lichaamshouding, gezichtsuitdrukkingen en stemgebruik om te bepalen of de situatie veilig is. Denk bijvoorbeeld aan iemand die rechtop en met opgeheven borst loopt, wat als intimiderend ervaren kan worden, terwijl iemand met een gebogen houding eerder als ongevaarlijk en wellicht wat neerslachtig wordt geïnterpreteerd.
Deze continue, subtiele uitwisseling van signalen helpt ons om te ontspannen en ons veilig te voelen. Dit mechanisme wordt uitgebreid toegelicht in de polyvagaaltheorie, die verklaart hoe ons zenuwstelsel reageert op sociale interactie.
Hoe anders is online contact?
Beeldschermcommunicatie kent fundamentele verschillen met fysieke ontmoetingen. Deze verschillen kunnen een stressverhogende invloed hebben op ons zenuwstelsel.
- Licht en ogen: Bij videobellen kijk je voortdurend naar een lichtbron, wat subtiel stressverhogend kan werken. Hoewel de technologie steeds beter rekening houdt met lichtkwaliteit, blijft het onnatuurlijk om langdurig naar een scherm te kijken.
- Oogcontact: Dit verloopt online minder natuurlijk. Omdat de webcam niet exact bij de ogen zit, kijken we langs elkaar heen. Dit leidt ertoe dat het zenuwstelsel extra moeite moet doen om het gebrek aan natuurlijk oogcontact te compenseren, wat vermoeiend is.
- Lichaamstaal: Bovendien ontbreekt de rest van de lichaamstaal grotendeels. Dit maakt het lastiger om elkaars signalen goed te interpreteren, waardoor we meer mentale inspanning moeten leveren om het contact te bevestigen en te begrijpen.
- Technische vertragingen: Vertragingen in de verbinding, hoe klein ook, maken communicatie minder spontaan. Uit onderzoek blijkt zelfs dat een vertraging van slechts één seconde ervoor kan zorgen dat we iemand als minder sympathiek ervaren. Deze onnatuurlijke vertraging vraagt meer concentratie en mentale energie.
Het ongemak van stiltes
Stilte hoort bij natuurlijke gesprekken, maar bij online communicatie voelen stiltes vaak ongemakkelijk. Hierdoor doen we extra moeite om stilte te voorkomen, wat eveneens vermoeiend is. Bovendien is er de voortdurende bewustwording dat je bekeken wordt, wat aandacht kan afleiden en extra stress veroorzaakt. Online groepsbijeenkomsten versterken deze problemen nog eens. Je weet vaak niet goed waar de aandacht van de andere deelnemers naar uitgaat en je bent je constant bewust van jezelf. De continue onzekerheid over waar je moet kijken en wat de reacties van anderen betekenen, kan stressvol zijn.
Werk en privé lopen door elkaar
Het gebruik van dezelfde communicatiemiddelen voor werk en privé kan een psychologische belasting veroorzaken. Hierdoor kan het lastiger zijn om duidelijk onderscheid te maken tussen werkrollen en privérollen, wat het stressniveau verhoogt.
Tips om het jezelf makkelijker te maken
Het is nuttig om bewust keuzes te maken: Moet de camera altijd aanstaan? Kun je je scherm misschien iets verder weg zetten of een andere hoek kiezen? Regelmatig pauzeren, bewust aandacht besteden aan hoe iedereen zich voelt, en fysieke beweging inbouwen helpt om de stress te verlagen.
Daarnaast blijft het belangrijk om bewust te investeren in offline contact, zodat het zenuwstelsel zich kan herstellen van de onnatuurlijke prikkels van online communicatie.
Positieve kanten
Ondanks alle uitdagingen zijn er ook duidelijke voordelen aan online communicatie. Het bespaart reistijd en kan zeer efficiënt zijn. Bovendien biedt het mogelijkheden voor mensen die moeite hebben met fysieke ontmoetingen, bijvoorbeeld vanwege angst of eerdere negatieve ervaringen.
Samenvattend
Online communiceren heeft zowel voordelen als nadelen, net als fysieke ontmoetingen. Het is belangrijk om bewust te zijn van de impact ervan en passende maatregelen te nemen om je zenuwstelsel te ondersteunen. Op die manier kun je ontspannen en effectief gebruikmaken van digitale ontmoetingen.
